Uit het bovenstaande blijkt welke behandelelementen effectief zijn gebleken in de behandeling van de lees- en spellingproblemen van jeugdigen met dyslexie. Bij de meeste behandelprogramma’s die in Nederland worden aangeboden, worden de genoemde behandelelementen toegepast. Dat garandeert echter niet dat alle behandelingen als geheel ook effectief zijn. Het samenvoegen van effectieve elementen leidt namelijk niet per definitie tot een effectief geheel. Bovendien bestaat er variëteit in de manier waaróp de behandelelementen worden vormgegeven. Zo wordt het alfabetisch principe en het inzicht in de klankstructuur van woorden soms aangeleerd via een computerprogramma, soms door een klankbord en soms via gekleurde blokjes, verloopt het flitsen soms met kaarten en soms met de computer en bestaat er uiteraard variatie in de manier waarop spellingregels worden uitgelegd. Dat kan de effectiviteit van de behandelelementen mogelijk beïnvloeden.
Daarnaast zijn veel hierboven beschreven studies uitgevoerd in het buitenland, voornamelijk in Engelstalige landen. Kenmerken van de taal waarin het lezen en spellen wordt aangeleerd hebben invloed op het leesproces. In Engelstalige landen vormt de nauwkeurigheid van het lezen een groot struikelbok voor personen met dyslexie, terwijl in Nederland (en ook in andere talen met een meer transparante orthografie) de vloeiendheid van het lezen juist het grootste en meest hardnekkige probleem vormt. Dit roept de vraag op in hoeverre de behandelelementen die effectief zijn voor Engelstalige jeugdigen met dyslexie ook effectief zijn voor Nederlandse jeugdigen. Daarom wordt hieronder alleen een overzicht gegeven van de kennis die beschikbaar is over de effectiviteit van volledige behandelprogramma’s in Nederland.
Bij het doornemen van de effectiviteitsstudies naar Nederlandse behandelprogramma’s voor dyslexie is het goed te beseffen dat de bewijskracht van een studie afhangt van de kwaliteit van het onderzoek. Het NJI noemt bijvoorbeeld als criteria voor een zeer sterke onderzoeksopzet dat het onderzoek wordt uitgevoerd bij zowel een experimentele groep als een controlegroep, dat deze groepen aselect (at random) zijn geselecteerd, dat er gebruik wordt gemaakt van betrouwbare instrumenten, dat er sprake is van een voormeting, nameting en follow-up, en dat de resultaten op significantie zijn getoetst. De tot dusverre beschikbare effectiviteitsstudies voldoen geen van alle aan al deze criteria, en verschillende studies voldoen slechts zeer beperkt aan deze criteria. Deze beperkingen zijn zeer begrijpelijk. In de weerbarstigheid van de klinische praktijk leidt een strikt onderzoeksprotocol tot de nodige praktische en ethische bezwaren.
Ook is het van groot belang te onderkennen dat het niet mogelijk is om op basis van de beschreven studies te concluderen welk programma het meest effectief is, of om te bepalen in hoeverre het ene programma effectiever is dan het andere. Er bestaan namelijk grote verschillen in opzet tussen de verschillende studies.
Zo bestaan er grote verschillen in de steekproefgrootte, in de steekproefselectie, in de leeftijd van de onderzochte jeugdigen, in de ernst van de lees- en spellingproblemen bij aanvang van de behandeling, in de taken die zijn afgenomen om de lees- en spellingprestaties te meten, in de duur en intensiteit van de behandeling en in de maat die is gebruikt om de effectiviteit te bepalen (ruwe scores, normscores, leerrendement). Van al deze kenmerken is bekend dat zij een aanzienlijke invloed kunnen hebben op de behandeleffectiviteit en/of op de mogelijkheid om effecten aan te tonen indien deze aanwezig zijn. Het doel van het gepresenteerde overzicht is dan ook niet om een oordeel te vellen over de kwaliteit van de behandelingen. Het doel is om zowel aan professionals binnen de dyslexiezorg als aan jeugdigen met dyslexie en hun ouders inzichtelijk te maken welke effectiviteitsonderzoeken er zijn uitgevoerd naar Nederlandstalige dyslexiebehandelingen. Op die manier kan de kennis die beschikbaar is over werkzame behandelingen en factoren die de werkzaamheid beïnvloeden breed gedeeld worden. Voor veel lees- en spellingspecialisten, jeugdigen en ouders die geen toegang hebben tot wetenschappelijke tijdschriften is deze kennis nu namelijk niet beschikbaar. Dit overzicht is te vinden in Bijlage 3.