Overzicht interventies

In de onderstaande opsommingen zijn interventies verwerkt die jeugdprofessionals kunnen gebruiken om een gezonde seksuele ontwikkeling van jeugdigen in de jeugdhulp en jeugdbescherming te (blijven) ondersteunen en versterken.

Maak eerst een goede analyse van de problematiek, indien nodig met andere disciplines, op basis van de kennis uit de hoofdstukken De seksuele ontwikkeling van jeugdigen van 0 tot 23 jaar en De seksuele ontwikkeling van specifieke groepen jeugdigen, om van daaruit vervolgstappen te zetten.

In de opsommingen vind je vervolgens passende interventies. Voor sommige doelen en doelgroepen zijn meerdere interventies beschikbaar. Je maakt dan als professional (eventueel organisatiebreed) een keuze.

De interventies staan op leeftijd van de doelgroep gerangschikt. Per interventie worden naam, niveau van effectiviteit, doel, doelgroep en methode genoemd. Ook is aangegeven of een interventie preventief, voor signalering of als begeleiding/behandeling in te zetten is. In de onderbouwing van de richtlijn is per interventie ook een beschrijving en een link voor meer informatie opgenomen. Daarnaast zijn de interventies in de genoemde databanken te vinden.

Evidence-based interventies

Interventies voor kinderen onder de 12 (en hun ouders/opvoeders)

• Kriebels in je buik
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: Bevorderen gezonde seksuele ontwikkeling, voorkomen seksuele problemen.
  Doelgroep: Kinderen (4-12 jaar)
  Methode: Groepsgerichte aanpak
• Vlaggensysteem (incl. Buiten de Lijnen en Vlaggensysteem RJ)
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: Beoordelen (gezond) seksueel gedrag en voorkomen seksueel grensoverschrijdend gedrag
  Doelgroep: Jeugdigen (0-18 jaar), professionals, ouders
  Methode: Groepsgerichte en/of individuele aanpak
• NIKA
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: Aanleren van sensitief opvoedgedrag bij ouders.
  Doelgroep: Multiprobleemgezinnen , met kinderen van 9 maanden tot 6 jaar
  Methode: Individuele aanpak
• Basic Trustmethode
  Niveau van effectiviteit: Effectief volgens eerste aanwijzingen
  Doel: Afname van
  (ernstige) gedrags- en/of emotionele problemen van het kind.
  Doelgroep: Kinderen (2-12 jaar) met hechtingsproblematiek
  Methode: Gezinsgerichte aanpak
• Horizon methodiek
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: Gevolgen van seksueel misbruik verminderen en verdere problemen voorkomen.
  Doelgroep: Seksueel misbruikte kinderen (4-12 jaar)
  Methode: Groepsgerichte aanpak (parallel aanbod voor ouders)
• Out of the Circle
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: De kans op recidive in een seksueel geweldsdelict verminderen.
  Doelgroep: Jonge plegers van seksuele delicten (1224 jaar)
  Methode: Individuele/ groepsgerichte aanpak

Interventies voor jongeren van 12 – 18 jaar (en hun ouders en opvoeders)

• Lang Leve de Liefde (meerdere modulen)
  Niveau van effectiviteit: Versie voor onderbouw (13-15 jaar): effectief volgens goede aanwijzingen, voor bovenbouw (15-19 jaar): goed onderbouwd.
  Doel: Bevorderen gezonde seksuele ontwikkeling, preventie seksuele problemen.
  Doelgroep: Jongeren 13-25 jaar (meerdere niveaus)
  Methode: Groepsgerichte aanpak
• Benzies en Batchies
  Goed onderbouwd
  Doel: Preventie seksueel grensoverschrijdend gedrag.
  Doelgroep: Jongeren 1216 jaar (niveau praktijkonderwijs)
  Methode: Groepsgerichte aanpak
• Je Lijf, Je Lief!
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: Preventie seksueel grensoverschrijdend gedrag.
  Doelgroep: Moeilijk lerende jongeren en jongeren met een licht verstandelijke beperking (12-14 jaar)
  Methode: Groepsgerichte aanpak
• Liefde is … voor meisjes
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: Bevorderen seksuele ontwikkeling, preventie seksuele risico’s.
  Doelgroep: Meisjes (13-16 jaar)
  Methode: Groepsgerichte aanpak
• Girls’ Talk
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: Selectieve preventie: Preventie (online) seksueel grensoverschrijdend gedrag en onveilige seks. Bevorderen seksuele weerbaarheid.
  Doelgroep: Meiden met een vmbo/mbo-niveau (+ variant voor meiden met een LVB)
  Methode: Groepsgerichte aanpak
• Make a Move (+)
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: Selectieve preventie: Preventie (online) seksueel grensoverschrijdend gedrag. Bevorderen seksuele weerbaarheid
  Doelgroep: Jongens met een vmbo/mbo-niveau (+ variant voor jongens met een LVB)
  Groepsgerichte aanpak
• Romeo
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd (cfrm. Databank effectieve Sociale Interventies)
  Doel: Versterken seksuele interactie-competentie om herhaling van seksueel grensoverschrijdend gedrag te voorkomen.
  Doelgroep: Jongens 12-19 jaar die SGOG vertonen en risico lopen op herhaling daarvan.
  Methode: Individuele aanpak
• Julia
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: Bevorderen van gezonde seksuele ontwikkeling en het risico op herhaald of ernstiger SGOG en/ of slachtofferschap van een loverboy verkleinen.
  Doelgroep: Meisjes (13-19 jaar) die seksueel grensoverschrijdend gedrag hebben meegemaakt of daar signalen van vertonen.
  Methode: Individuele aanpak
• Asja
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: Drie samenhangende doelen: meisje is veilig en beschermd tegen netwerk, functioneert leeftijdsadequaat, goede basis uitgangspositie.
  Doelgroep: Meisjes van 12-23 jaar, slachtoffers van loverboys
  Methode: Gecombineerde aanpak
• PINQ – crisis (Meisa)
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: Situatie van het meisje vanuit beschermde en veilige omgeving in kaart brengen, nagaan of er sprake is van mensenhandel, advies voor vervolghulp.
  Doelgroep: Meisjes 12 t/m 18 jaar, crisisopvang, loverboyslachtoffers
  Methode: Gecombineerde aanpak
• PINQ – gesloten
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: Veiligheid van het meisje zodanig herstellen dat een gesloten plaatsing niet langer nodig is (losgemaakt uit afhankelijkheidsrelatie, risico opnieuw slachtoffer te worden aanzienlijk verkleind, basis voor een gezond toekomstperspectief).
  Doelgroep: Meisjes, 12 t/m 18 jaar, loverboyslachtoffers
  Methode: Gecombineerde aanpak
• Pas op de grens Jeugd
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: Voorkomen recidive.
  Doelgroep: Jongeren 12-21 jaar die seksueel grensoverschrijdend gedrag hebben vertoond waarbij risico is op recidive
  Methode: Individuele aanpak
• Ken je grens
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: Jongens met een vmbo/mbo-niveau (+ variant voor jongens met een LVB)
  Doelgroep: Jongens van12 t/m 18 jaar die (online) seksueel grensoverschrijdend gedrag hebben vertoond, waarbij risico is op recidive.
  Methode: Individuele aanpak
• SeCZ TaLK
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: Bevorderen positieve ontwikkeling, Preventie van problemen;
  Doelgroep: Jongeren 12-25 jaar;
  Methode: Groepsgerichte aanpak; een x bij de kolom preventie.

Interventies voor jong volwassenen van 18 – 23 jaar (en hun ouders)

• Vriendschap, verkering, vrijen, kinderwens
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd (cfrm. Databank effectieve Sociale Interventies)
  Doel: Bevordering van bewustzijn eigen wensen en behoeften op gebied van vriendschap, verkering, vrijen en kinderwens.
  Doelgroep: Jongvolwassenen (18+) met een licht verstandelijke beperking die (enigszins) kunnen lezen en schrijven
  Methode: Gecombineerde aanpak
• Vroeger en verder
  Niveau van effectiviteit: Effectief volgens goede aanwijzingen (cfrm. Databank effectieve Sociale Interventies)
  Doel: Vermindering van klachten die horen bij een complexe PTSS.
  Doelgroep: Volwassenen (18+) met een geschiedenis van seksueel misbruik en/of lichamelijk geweld
  Methode: Gecombineerde aanpak
• Pas op de grens
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: Seksueel grensoverschrijdend gedrag in het heden stoppen en kans op recidive in toekomst reduceren.
  Doelgroep: Volwassen mannen (18+) met een licht verstandelijke beperking die SGOG vertonen of hebben vertoond (matig/ hoog recidive-risico)
  Methode: Gecombineerde aanpak
• Samen misbruik de baas
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd (cfrm. Databank effectieve Sociale Interventies)
  Doel: Problemen als gevolg van het misbruik verminderen.
  Doelgroep: Volwassen vrouwen (18+) met een verstandelijke beperking die slachtoffer zijn van seksueel misbruik
  Methode: Groepsgerichte aanpak

Vanwege de goede onderbouwing en/of aanwijzingen voor effectiviteit worden interventies, afhankelijk van het doel, uit 6.1 aangeraden voor gebruik. Ook brengen we een aantal veelgebruikte practise-based interventies in de richtlijn in kaart.

Een preventieve aanpak op  het gebied van gezonde seksualiteitsontwikkeling is immers onontbeerlijk voor jeugdigen in  de jeugdhulp en jeugdbescherming. Voor een aantal specifieke groepen jeugdigen – jeugdigen met een licht verstandelijke beperking, autistische jeugdigen – zijn geen goed onderbouwde   of effectieve (preventieve) interventies in de genoemde databanken beschikbaar. Dit terwijl de begeleiding van deze jeugdigen een specifieke aanpak vereist (zie Handvatten voor advies aan en begeleiding van specifieke groepen).

Ook bleek er behoefte aan een aantal interventies op specifieke thema’s (genderidentiteitsontwikkeling, doorbreken van sociale normen) en aanvullende materialen voor jeugdigen zelf (websites, spellen). Zij worden hieronder gepresenteerd. De selectiecriteria staan beschreven in de onderbouwing. De interventies in onderstaande opsomming dienen als aanvulling op de hierboven genoemde interventies.

Practice-based interventies

Algemene interventie om thema seksualiteit mee in te leiden (vertrouwensband)

• Opgroeien met Liefde
  Niveau van effectiviteit: Goed onderbouwd
  Doel: Bevorderen gezonde seksuele ontwikkeling, voorkomen seksuele problemen.
  Doelgroep: Ouders (van jeugdigen van 0-18 jaar)
  Methode: Groepsgerichte aanpak
• Levensvaardigheden
  Doel: algemene informatie om thema mee in te leiden.
  Doelgroep: jongeren 13-17 jaar
  Methode: groepsgerichte aanpak

Interventies gericht op preventie SGOG, doorbreken gendernormen, gericht op jongens

• Be a Man
  Doel: Preventie seksueel grensoverschrijdend gedrag.
  Doelgroep: Laagopgeleide jongens met een migranten achtergrond (12-16 jaar)
  Methode: Groepsgerichte aanpak, peer-educators
• Genderbread Kit
  Doel: Bespreekbaar maken van genderdiversiteit en seksuele diversiteit.
  Doelgroep: Jongeren (12-18 jaar)
  Methode: Groepsgerichte aanpak (workshops)
• LEF Gozers
  Doel: Preventie SGOG, vergroten van acceptatie LHBT’s, bevorderen gezonde seksuele ontwikkeling.
  Doelgroep: Jongens (14-18 jaar)
  Methode: Groepsgerichte aanpak
• Jongens
  Doel: Seksueel grensoverschrijdend gedrag voorkomen, jongens leren zelf normen aan seksueel gedrag te stellen en vragen over seksualiteit beantwoord krijgen.
  Doelgroep: Laagopgeleide jongens (12-14 jaar)
  Methode: Groepsgerichte aanpak

Interventies gericht op specifieke groepen

• Halt-interventie: Respect Online
  Doel: Herhaling van online SGOG voorkomen.
  Doelgroep: Jongeren (12-17) die lichte vormen van online SGOG hebben vertoond
  Methode: Niet vrijblijvend (justitieel kader), gecombineerde aanpak
• Lief, Lijf & Leven
  Doel: Bevorderen gezonde seksuele ontwikkeling (inclusief videomateriaal).
  Doelgroep: Jongeren vanaf 12 jaar met een LVB
  Methode: Individuele aanpak
• Praten over Seks
  Doel: Bevorderen gezonde seksuele ontwikkeling.
  Doelgroep: Jongeren en volwassenen (12+) met een LVB
  Methode: Individuele aanpak
• Seks@relaties.kom
  Doel: Bevorderen gezonde seksuele ontwikkeling.
  Doelgroep: Jongeren en volwassenen (12+) met een LVB
  Methode: Groepsgerichte aanpak
• YIP!
  Doel: Begeleiding slachtoffers mensenhandel/ prostitutie.
  Doelgroep: Meiden en vrouwen met een LVB (12-27 jaar)
  Methode: Groepsgerichte aanpak
• Toolkit Kinderwens en ouderschap
  Doel: Bespreekbaar maken kinderwens en ouderschap.
  Doelgroep: Volwassenen (18+) met een LVB
  Methode: Gecombineerde aanpak
• Ik-Puber training
  Doel: Bevorderen gezonde relationele en seksuele ontwikkeling.
  Doelgroep: Autistische jeugdigen (12-18 jaar)
  Methode: Gecombineerde aanpak
• Training Seksualiteit (GGZ Rivierduinen)
  Doel: Bevorderen gezonde relationele en seksuele ontwikkeling.
  Doelgroep: Autistische jeugdigen (12-18 jaar)
  Methode: Leesboeken
• Relaties@autisme.kom
  Doel: Bevorderen gezonde relationele ontwikkeling.
  Doelgroep: Autistische jongeren en volwassen (12+)
  Methode: Bordspel
• Seks@autisme.kom
  Doel: Bevorderen gezonde seksuele ontwikkeling.
  Doelgroep: Autistische jongeren en volwassen (12+)
  Methode: Bordspel

Aanvullende materialen (websites, spellen, online games)

• Verschillende leesboeken (bijvoorbeeld van auteur Sanderijn van der Doef of auteur Channah Zwiep)
  Doel: Bespreekbaar maken seksualiteit en relaties, seksuele opvoeding.
  Doelgroep: Kinderen 4-12 jaar
  Methode: Leesboeken
• Boys R Us
  Doel: Bespreekbaar maken seksualiteit en relaties.
  Doelgroep: Jongens 10-16 jaar
  Methode: Bordspel
• Girls’Choice
  Doel: Bespreekbaar maken seksualiteit en relaties.
  Doelgroep: Meisjes 10-15 jaar
  Methode: Bordspel
• SeCZ Talk
  Doel: Bespreekbaar maken seksualiteit en relaties.
  Doelgroep: Jongeren (12-25 jaar) met een lichamelijke beperking en/of chronische ziekte
  Methode: Bordspel
• Liefdesweetjes
  Doel: Bespreekbaar maken seksualiteit en relaties.
  Doelgroep: Jongeren en volwassenen (12+) met een licht verstandelijke beperking
  Methode: Bordspel
• Can You Fix it
  Doel: Preventie SGOG.
  Doelgroep: Jongeren 12-18 jaar
  Methode: Online game (individueel)
• www.sense.info
  Informatie seksualiteit en relaties.
  Jongeren 12-25 jaar
  Methode: Website
• islamenliefde.maroc.nl
  Doel: Informatie over seksualiteit en relaties.
  Doelgroep: Islamitische jongeren 12+
  Methode: Website
• www.lovensex.nl
  Doel: Informatie over seksualiteit en relaties.
  Doelgroep: Antilliaanse jongeren 12+
  Website