Een persoonlijke kijk op de module ‘Dreigende uithuisplaatsing bij crisissituaties’

Handen en voeten geven aan de stap terug naar huis

Leon van Sasse van IJsselt heeft als manager van de Crisisdienst Jeugd in Haaglanden dagelijks te maken met dreigende uithuisplaatsing in crisissituaties en was nauw betrokken bij de ontwikkeling van de module Dreigende uithuisplaatsing in crisissituaties. Hij onderschrijft de landelijke missie van de ‘Beweging van O’ dat er nul kinderen zijn die niet thuis opgroeien. Maar hoe geef je dat als professional handen en voeten in de hectiek van een crisissituatie? Volgens Leon gaat de herziene module hier vooral op in door bij de start van een uithuisplaatsing ook al direct na te denken over een terugkeerplan.

Leon: “Wat vooral belangrijk is dat je direct bij de start van de hulpverlening in crisissituatie ook nadenkt over hoe, wanneer en onder welke voorwaarden een kind weer terug naar huis kan. En dat je dat onderdeel maakt van de analyse, het nadenken en communiceren daarover met betrokkenen. Dus ook met de jongere, ouders en het netwerk eromheen. Wat in het verleden soms gebeurde is dat een kind in een crisissituatie uit huis werd geplaatst. Dat was inhoudelijk misschien helemaal terecht. Iedereen denkt dan: ‘het kind zit nu goed en veilig’. Maar voor je het weet is een kind weken of maanden achtereen uithuisgeplaatst, zonder dat er gesproken wordt over een terugkeer naar huis. Door vooraf al na te denken over terugplaatsing, kun je de duur van een uithuisplaatsingen verkorten. Dat zou een mooie winst zijn.

Complete belangenafweging

Maak daarom in een crisissituatie samen met anderen een goede analyse van wat er nodig is om het kind naar huis terug te laten keren. Denk samen na en maak een plan: wat is er nodig voor dit gezin in een crisissituatie? Bij elk besluit over ondersteuning in een crisissituatie is het van belang een zorgvuldige, systemische en complete belangenafweging te maken tussen de belangen van het kind en andere belangen. En daarin de stap naar terugplaatsing direct mee te nemen. Dat is een andere manier van kijken dan we tot nu toe gewend zijn. De module Dreigende uithuisplaatsing in crisissituaties sluit daarbij aan. Het is ook van belang om een afweging over uithuisplaatsing en terugplaatsing nooit alleen te maken. Ga bij een crisissituatie altijd in overleg met collega’s en andere specialisten waar je feedback kunt ophalen. Door de druk van crisis kan best verleidelijk zijn om snel besluiten te nemen, die je met enige afstand wellicht niet of anders genomen had. Wees ook helder in de boodschap die je uitdraagt: we plaatsen het kind nu uit huis, maar we kijken ook hoelang dit nodig is. Zo weten niet alleen professionals dat het nog niet klaar is, maar de jongeren en ouders weten dat ook. Zij kunnen erop vertrouwen dat er een evaluatie komt om het besluit tot uithuisplaatsing opnieuw te bekijken.

Dezelfde boodschap in het werkveld

De optie om niet uit huis te plaatsen blijft het allerbelangrijkst. Ga eerst het netwerk maximaal benutten. Kijk of je ambulante hulp kan inzetten uitbreiden. Kijk of je ‘het gevaar’ uit het gezin weg kan halen. Misschien is het mogelijk voor een ouder die de situatie in huis onveilig maakt een huisverbod te regelen. Die opties moet je eerst nagelopen hebben voordat je een besluit neemt over uithuisplaatsing en de terugkeer naar huis. Het is fijn dat gedurende het ontwikkeltraject van de module er een verbinding is gelegd Akwa GGZ over de ggz-richtlijn Acute Jeugdzorg. We dragen nu met elkaar dezelfde boodschap uit. ‘Crisis is een bijzondere vorm van jeugdhulp maar wel met dezelfde principes: gebruik van het netwerk; inzet van ambulante hulp; kijken naar alternatieven. En vooraf een plan voor terugkeer naar huis als onderdeel van het traject van uithuisplaating.’

Ik merk dat veel professionals niet de specialistische kennis om te interveniëren in crisissituaties zelf hebben, maar wel met crisis te maken krijgen. Zoek dan vooral in je regio deze specialisten op. Ga er mee samenwerken of ga hen consulteren als je met crisis te maken krijgt. Zeg niet over de crisissituatie: dit is moeilijk of lastig. Vraag zo nodig ook expertise uit andere sectoren (LVB, GGZ, Jeugdhulp) en  zoek de verbinding. Doe het niet alleen. Haal een ander erbij. De compacte module Dreigende uithuisplaatsing in crisissituaties kan daarbij helpen.”

Leon van Sasse van IJsselt is manager van de Crisisdienst Jeugd in Haaglanden. Deze Crisisdienst Jeugd is een 7 x 24-uurs aanbod van innovatieve crisishulp aan minderjarigen en hun gezin. De crisisdienst is een samenwerking van Jeugdhulp , Jeugd GGZ, Jeugd LVB en verslavingszorg. Als leidinggevende van de crisisdienst Jeugd is Leon samen met een collega belast met de dagelijkse leiding. Daarnaast houdt hij zich onder andere bezig met de doorontwikkeling van de crisisdienst richting een Regionaal Veiligheids Team.

Werk vooral samen in crisissituatie

Sandra Pantelić is al bijna tien jaar als gedragskundige verbonden aan het spoedteam van de Raad voor de Kinderbescherming. Opgeleid als kinder- en jeugdpsycholoog (NIP & GZ-psycholoog) werkt zij sinds 2015 met de richtlijnen en is mede namens het NIP betrokken bij de ontwikkeling van verschillende richtlijnen.

In haar werk heeft ze veelal te maken met crisissituaties. Vanwege haar ervaring en een achtergrond in de jeugd- en kinderbescherming is zij betrokken geweest bij de ontwikkeling van de module Dreigende uithuisplaatsing bij crisissituaties. Met daarbij speciale aandacht voor de rol van de gedragswetenschapper. Voor Sandra focust deze rol vooral op intensieve samenwerking binnen een team met andere professionals. “Je maakt samen een goede analyse. Daarbij vertrouw je de professional die tijdens de crisissituatie midden in het gezin staat. De gedragskundige zit vanuit haar of zijn positie en expertise iets meer op afstand. Hij of zij kan vanuit specifieke deskundigheid net iets andere vragen stellen en daarbij helpen om te komen tot de verklarende analyse en een planmatige aanpak. Ieder heeft daarin een rol die net wat anders kan zijn. In deze versie van de module ligt er wat meer nadruk op de rol van de gedragskundige dan voorheen, omdat dit nog niet voor iedereen vanzelfsprekend is. Deze rol is nu beter ingebed in het geheel van de richtlijn uithuisplaatsing en terugplaatsing en het daarbij voorkomen van uithuisplaatsing.”

 Waarde van de module voor professionals

“De module geeft goed inzicht in de werkzame elementen. Wat werkt bij het voorkomen van uithuisplaatsing? Wat werkt in een crisissituatie? Waarom zet je een bepaalde interventie in? Welke elementen vanuit deze interventie vinden we met elkaar werkzaam in deze situatie? Dat staat allemaal goed uitgelegd. Een zo’n voorbeeld is waarom je een methodiek inzet voor gedragsverandering. De module is nu ook onderdeel van de richtlijn uithuisplaatsing en terugplaatsing. Dat vind ik een belangrijke aanpassing. We zijn in ons werkveld anders gaan denken over uithuisplaatsing met nu vooral een focus op terugplaatsing. Het gaat er vooral om wat ervoor nodig is, zodat een kind weer terug naar huis kan. Dit is nu onderdeel geworden van ons langetermijndenken.”