Voorafgaand aan de uithuisplaatsing stelt de professional samen met ouders en kind een hulpverleningsplan op, in voor hen begrijpelijke termen. In het plan staat centraal wat er nodig is om het kind na de uithuisplaatsing weer terug naar huis te kunnen laten keren en binnen welke termijn. Een gedeelde verklarende analyse vormt de basis voor het opstellen van het hulpverleningsplan (zie Beslissen over uithuisplaatsing). Zo’n hulpverleningsplan is een effectief hulpmiddel als je doelgericht toe wilt werken naar een terugplaatsing of een stabiele langdurige uithuisplaatsing. Hoe actiever gezinnen meewerken aan de totstandkoming van zo’n plan, des te betere resultaten geboekt worden, en hoe groter de kans op het ‘zo thuis mogelijk’ opgroeien.
In het hulpverleningsplan moeten de volgende algemene onderdelen worden opgenomen:
een samenhangend beeld van de problematiek (gedeelde verklarende analyse);
hulpverleningsdoelen;
in te zetten passende interventies met als doel ouders te ondersteunen, het contact tussen ouders en kind te stimuleren en toe te werken naar terugplaatsing van het kind;
afspraken over monitoring en evaluatie.
Daarnaast moet in het hulpverleningsplan aandacht zijn voor de manier waarop kinderen en ouders – indien nodig – begeleid worden in het verwerken van en omgaan met de uithuisplaatsing en de manier waarop zij met elkaar in contact blijven. Verschillende studies laten namelijk zien dat er sprake is van rouw en een gevoel van stigmatisering, en dat ondersteuning van zowel ouders als kinderen op dit vlak belangrijk is. Om een stabiele plaatsing te bevorderen, moet in het plan bovendien worden opgenomen hoe de begeleiding en eventuele behandeling van ouders en kind eruitziet. Er moet in het plan daarom aandacht zijn voor specifieke ondersteuningsbehoeften en onderwijs. Zie ook de richtlijn Residentiële jeugdhulp en de richtlijn Pleegzorg. In Fase 1: begeleiding na uithuisplaatsing volgt een overzicht van belangrijke aspecten die een plek moeten krijgen in het hulpverleningsplan.