Aanbeveling:
Voorkom of verminder professionele eenzaamheid in het werken met zorgwekkende radicalisering.
Jeugdprofessionals hebben bij radicaliseringscasussen soms het gevoel dat ze er alleen voor staan. Dat ze alles zelf moeten uitzoeken, en er niet met collega’s over kunnen praten. Deze professionele eenzaamheid vraagt om een organisatorische aanpak.
In zo’n aanpak is het noodzakelijk om een klimaat van sociale veiligheid te waarborgen, niet alleen voor jongeren waarmee gewerkt wordt, maar óók voor professionals. Een dergelijk klimaat wordt niet gecreëerd door louter protocollen of richtlijnen. In randvoorwaardelijke zin vraagt het nadrukkelijk om betrokkenheid van bestuurders. Zij moeten staan voor een open organisatiecultuur waarbinnen ruimte is voor kritisch overleg en professionele reflectie (bijvoorbeeld in de vorm van intervisie en/of collegiale consultatie ten aanzien van casussen). Tegelijkertijd vraagt een sociaal veilig klimaat om jeugdprofessionals die weten bij wie zij met hun vragen terechtkunnen, en die gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor dit overleg en de reflectie.
Veel professionals in het jeugddomein krijgen te maken met vragen en dilemma’s over zorgwekkende radicalisering. Hoewel er lang niet altijd sprake hoeft te zijn van ernstige delicten of veiligheidsrisico’s, “kunnen professionals zich zorgen maken over verontrustend gedrag van een jongere, over de merkbare invloed van actuele ontwikkelingen op de sfeer in de organisatie of vinden professionals het lastig moeilijke onderwerpen bespreekbaar te maken” (Azough, 2017). Uit de verkenning Preventie van extremisme en bevordering van sociale cohesie door jeugd- en onderwijsprofessionals van Nationaal Rapporteur Naima Azough (2017) blijkt dat het gebrek aan aandacht voor deze omstandigheden door de organisatie (intern)/het management, of het ontbreken van de mogelijkheid voor professionals om veilig te communiceren, ertoe kan leiden dat zij professionele eenzaamheid, handelingsverlegenheid of schaamte over de eigen vragen rond professioneel handelen ervaren. Jeugdprofessionals kunnen het gevoel krijgen er alleen voor te staan, alles zelf te moeten uitzoeken en niet in de mogelijkheid te zijn om erover te praten met collega’s. Deze eenzaamheid wordt gevoed door de dilemma’s en vraagstukken waarmee jeugdprofessionals vroeg of laat te maken krijgen bij zorgwekkende radicalisering. Centraal in deze dilemma’s staat, dat professionals met name de behoefte hebben om de verantwoordelijkheid in complexe of moeilijke situaties te kunnen delen (De Goeje & Wegman, 2017).
Niet alleen het professionele werk van jeugdprofessionals kan hieronder lijden, ook het welzijn van jeugdprofessionals kan hierdoor geraakt worden. Op het moment dat jeugdprofessionals geen mogelijkheid zien om hun dilemma’s die zij ervaren in het werken met radicalisering op te lossen, kan dit resulteren in ‘moral distress’. Dit zijn stressgevoelens die negatieve gevolgen kunnen hebben als hoofdpijn, nachtmerries, gevoelens van waardeloosheid of zelfs depressie (De Goeje & Wegman, 2017).
Een door Azough (2017) aangedragen oplossing om professionele eenzaamheid te verminderen, is krachtig samenwerken. Hierbinnen stelt zij ‘krachtig leiderschap’ centraal:
“Een open houding van directies en raden van bestuur rond het bespreekbaar maken van vraagstukken die heftige emoties oproepen en de bijbehorende professionaliteit is van groot belang.( …… ) Krachtige directies zorgen voor een open sfeer waarin professionals met elkaar in gesprek durven én kunnen gaan. En zij zorgen tevens voor de nodige ondersteuning van hun medewerkers en een serieuze proactieve aanpak van zorgwekkend gedrag. Voor een zo divers mogelijke organisatie waarin medewerkers zich gezien en erkend voelen. En voor aansluiting op lokale netwerken en investeren in contact met ouders” (Azough, 2017).
Het is belangrijk dat professionals zich gesteund voelen door hun organisatie. Er zijn verschillende elementen die organisaties in staat stellen dit te waarborgen (Dijkman, 2021):