Om een goede risico-inschatting te kunnen maken, is de lijst voor Screening en Interventie Keuze ontwikkeld (SIK-lijst). De lijst is geactualiseerd en is vrij verkrijgbaar via internet. De SIK-lijst met handleiding is opgenomen in bijlagen 2 en 3 van de richtlijn (p.63-77) . Aandachtspunten en tips voor gesprekken met ouders en jeugdigen zijn opgenomen in bijlage 4 van de richtlijn (p.79-84). Er zijn geen normscores beschikbaar. De SIK-lijst is niet beoordeeld door de COTAN (Commissie Testaangelegenheden Nederland); de betrouwbaarheid en validiteit zijn niet bekend. De SIK-lijst kan als checklist worden gebruikt door diverse beroepsgroepen bij de hulp voor ouders en/of jeugdigen, zoals medewerkers van de ggz en de verslavingszorg en (uitvoerend) preventiewerkers. De checklist kan ook jeugdprofessionals helpen om de aard en ernst van de problematiek in te schatten en te kiezen voor een interventie.
De SIK-lijst is gebaseerd op enerzijds wetenschappelijk onderzoek naar risico- en beschermende factoren (zoals in de voorgaande hoofdstukken beschreven), en anderzijds op best practices die voortkomen uit de jarenlange ervaring die de preventiesector van de ggz en de verslavingszorg met deze gezinnen heeft opgedaan. Het is een checklist van elf items die de belangrijkste beïnvloedbare risico- en beschermende factoren bestrijken (zie hoofdstuk Risico- en beschermende factoren).
Geïnventariseerd worden: de erkenning van en hulp voor de ouderlijke problematiek, de ouder- kindrelatie, de ondersteuning van de (gezonde) ouder in diens ouderrol, de copingvaardigheden van de jeugdige en het ondersteunend netwerk voor jeugdige en ouder(s). De werkgroep heeft aan de SIK-lijst het item ‘het reduceren van gevoelens van stress, angst en depressie tijdens de zwangerschap’ en enkele aandachtspunten in de ouderrol toegevoegd, evenals de gerelateerde interventiekeuze.
De lijst gaat ervan uit dat een jeugdige een grotere kans loopt op ongunstige ontwikkelingsuitkomsten naarmate er meer risicofactoren en minder beschermende factoren aanwezig zijn (zie het hoofdstuk Risico- en beschermende factoren). Ook is er dan meer urgentie voor hulp en ondersteuning.
Het kan zijn dat op basis van de ingevulde SIK-lijst nadere screening van emotionele of gedragsproblemen of van het gezinsfunctioneren gewenst is. Voor zover een dergelijke screening nog niet in een voorgaande fase is uitgevoerd, kan de jeugdprofessional deze zelf in gang zetten.
Voor het meten van emotionele en gedragsproblemen zijn verschillende gevalideerde screeningsinstrumenten beschikbaar. Meer informatie is te vinden in de Instrumenten Databank van het Nederlands Jeugdinstituut. De beoordeling door de COTAN is te vinden in de online COTAN Documentatie.
Voor de screening van hechtingsproblemen verwijzen we naar de Richtlijn Problematische gehechtheid voor jeugdhulp en jeugdbescherming.
Voor het meten van het gezinsfunctioneren er de volgende gevalideerde screeningsinstrumenten beschikbaar:
Als blijkt op basis van de vragenlijst of nadere informatie dat de jeugdige het risico loopt problematiek te ontwikkelen, ga dan samen met ouder(s) en jeugdige aan de slag met de aanbevolen interventies uit de SIK-lijst (zie hierboven).
Bij (een vermoeden van) huiselijk geweld of zorgen over de jeugdige na de Kindcheck in de ggz, dient de Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, 2017) gevolgd te worden. Daarnaast kunnen de volgende richtlijnen voor jeugdhulp en jeugdbescherming worden geraadpleegd: