Ga bij de intake of kennismaking na of er verslavingsproblemen of andere psychische problemen zijn bij een (of beide) ouder(s). Bekijk samen met de ouders hoe en door wie de jeugdige kan worden geïnformeerd over de problemen. Ouders kunnen zelf met hun kind(eren) in gesprek gaan, eventueel in het bijzijn van de hulpverlener. Als dat niet mogelijk of wenselijk is, onderzoek dan wie in de omgeving van de jeugdige dat zou kunnen doen. Een andere mogelijkheid is om zelf de jeugdige te informeren, met toestemming van de ouders. Bied alle ouders ondersteuning in de opvoeding van hun kind(eren). Ga hierbij uit van positieve ondersteuning die de veerkracht van jeugdige en ouders versterkt.

Breng voor elk kind van een ouder met psychische en/of verslavingsproblemen de risico- en beschermende factoren in kaart.

Heeft een ouder (of hebben de ouders) psychische en/of verslavingsproblemen, maak dan een inschatting van het risico op problematiek bij de jeugdige ten gevolge van het opgroeien in een gezin met deze problemen. Maak daarbij gebruik van de lijst voor Screening en Interventie Keuze (SIK-lijst) indien dit het maken van de inschatting vergemakkelijkt. Eventueel kun je ook andere gevalideerde instrumenten gebruiken om te screenen op emotionele en/of gedragsproblemen bij de jeugdige of op gezinsproblematiek.

Heeft de jeugdige een verhoogd risico om problematiek te ontwikkelen ten gevolge van het opgroeien in een gezin met psychische en/of verslavingsproblemen bij (één van) de ouders, maak dan gebruik van een, bij voorkeur erkende, (preventieve) Dat wil zeggen:

• probeer samen met de ouder(s) stress, angst en depressieve gevoelens te reduceren tijdens de zwangerschap
• spreek met de ouder(s) over de invloed van psychische en/of verslavingsproblemen van ouders op kinderen
• motiveer ouders die zorg mijden om hulp te zoeken voor de psychische en/of verslavingsproblemen, en leid de ouder(s) naar deze hulp toe
• informeer de jeugdige, afgestemd op zijn/haar leeftijd samen met de ouder(s), over de problemen van de ouder(s);beslis samen met de ouder(s) en de jeugdige welke passende hulp wordt gegeven
• vergroot het zelfvertrouwen, de copingvaardigheden en de sociale redzaamheid van de jeugdige
• versterk en ondersteun de ouders in het samen vormgeven van hun ouderrol
• versterk de zaken die goed gaan bij de ouder(s) met psychische en/of verslavingsproblemen
• versterk de opvoedingsvaardigheden van de ouder(s)
• heb aandacht voor de rol als mantelzorger die de jeugdige mogelijk vervult voor zijn ouder(s);
• bied (preventief) tijdelijke vervangende zorg (respijtzorg) aan
• help het gezin een steunend netwerk of een vertrouwenspersoon te vinden. Wijs op de mogelijkheden van cliëntondersteuning
• ondersteun het contact tussen ouder(s) en jeugdige. Moedig positief contact aan
• wees alert op de gehechtheid van de jeugdige aan zijn ouder(s) en help deze te behouden of te herstellen. Zie de Richtlijn Problematische gehechtheid voor jeugdhulp en jeugdbescherming
• signaleer traumagerelateerde problemen. Zie de Richtlijn Signaleren van traumagerelateerde problemen voor jeugdhulp en jeugdbescherming (in ontwikkeling)

Als het niet duidelijk is of de ouder(s) psychische en/of verslavingsproblemen heeft/hebben, maar zulke problemen wel worden vermoed, kan de gedragsdeskundige screenende vragenlijsten inzetten. Vraag, in overleg met de ouder(s), nadere informatie op bij de huisarts of behandelaar, en houd hierbij rekening met de wettelijke regels rond informatie-uitwisseling over cliëntgegevens. Als blijkt op basis van de vragenlijst of nadere informatie dat de jeugdige het risico loopt problematiek te ontwikkelen, maak dan gebruik van een, bij voorkeur erkende, (preventieve) interventie.

Als de ouder(s) de voorgestelde hulp voor de jeugdige weigert/weigeren of geen hulp wil(len) voor de eigen psychische en/of verslavingsproblemen, ga dan met de ouder(s) het gesprek aan. Bespreek samen met ouders wat de jeugdige nodig heeft om zich optimaal te kunnen ontwikkelen en hoe dat gerealiseerd zou kunnen worden. Bespreek daarnaast de mogelijke gevolgen die de ouderlijke problematiek voor de jeugdige kan hebben.

Als de interventies lokaal niet voorhanden zijn, zoek dan naar alternatieven en meld de lacune in hulpaanbod – aan de hand van deze richtlijn – bij de manager van de jeugdhulpinstelling.