Binnen multiprobleemgezinnen kampen zowel de ouders als de jeugdigen veelal met problemen van psychosociale aard. Zo rapporteren zowel de jeugdigen als de ouders meer internaliserende problemen (zoals depressie en angst) en externaliserende problemen (zoals gedragsproblemen) dan controlegezinnen. Bij de ouder(s) is vaker sprake van verslaving, alleenstaand ouderschap, tienerzwangerschap en een verstandelijke beperking. Ook worden meer problemen in de opvoeding gerapporteerd.
Bodden en Dekovic vonden in hun onderzoeken bij gezinnen met meervoudige en complexe problemen lagere scores op consistentie, responsiviteit en gedragscontrole, en hogere scores op harde discipline en psychologische controle. Ouders en jeugdigen voelen zich minder gehecht aan elkaar. Ook rapporteren zowel ouders als jeugdigen significant meer communicatieproblemen en conflicten. De ouders ervaren meer stress in hun leven en in de opvoeding van hun kinderen.
In deze gezinnen is daarnaast vaker sprake van geweld in de onderlinge contacten en van huiselijk geweld, en er is een hoger risico op kindermishandeling. Bij veel van de problemen waar deze gezinnen mee kampen is sprake van intergenerationele overdracht. Dit betekent dat veel van de jeugdigen in deze gezinnen later ook problemen zullen hebben in hun eigen gezin.
Naast psychosociale problemen zijn er ook sociaal-economische problemen. Drie hiervan lichten we hier uit. Zo hebben gezinnen met meervoudige en complexe problemen beduidend vaker financiële problemen dan gezinnen in de algemene bevolking, heeft een groot deel van schulden en leeft een groot deel zelfs in armoede.
Ook zijn deze gezinnen vaker sociaal geïsoleerd: ze hebben geen of een beperkt sociaal netwerk. Deze gezinnen voelen zich nogal eens gestigmatiseerd in de buurt en/of hebben conflicten met buren. Migrantengezinnen zijn al lange tijd oververtegenwoordigd in de zwaardere vormen van zorg. Een lage sociaal-economische status, relatieproblemen of het missen van steun van familie kunnen gevolgen van migratie zijn. Deze problemen zorgen voor een belaste gezinssituatie die het risico op allerlei problemen bij de jeugdigen vergroot.
Een belangrijk kenmerk van multiprobleemgezinnen is dat er problemen zijn met de hulpverlening. Deze problemen komen zowel vanuit de gezinnen als vanuit de hulpverlener. Zo spelen bij multiprobleemgezinnen allerlei belemmeringen om hulp te zoeken een rol: ouders vinden het moeilijk om toe te geven dat er een probleem is, geven onduidelijke signalen af, stellen geen of een onduidelijke hulpvraag en hun wijze van communiceren wijkt af van wat maatschappelijk gangbaar is.
Ouders kunnen bijvoorbeeld als gevolg van een dreigende uithuisplaatsing op twee manieren reageren. Sommige ouders kiezen voor de voortdurende nabijheid van hulpverlening en nemen regelmatig contact op met verschillende hulpverleners. Ze nemen initiatief en doen voorstellen. Door ‘shoppen’ hopen ze een uithuisplaatsing van hun kinderen te voorkomen. Andere ouders benadrukken juist de afstand tot het hulpverleningssysteem, mijden contact en/of stellen zich vijandig en wantrouwend op.
Aan de andere kant versterken of veroorzaken hulpverleners de door hen ervaren weerbarstigheid door problemen geïsoleerd aan te pakken, door te proberen deze gezinnen met in het vaststaande standaardaanbod te duwen, door te hameren op de ontbrekende motivatie van de gezinnen en door gefragmenteerd en geïsoleerd te werken.
Het gevolg is dat gezinnen met meervoudige en complexe problemen veel hulpverleners verslijten en hulpverleningstrajecten achter elkaar doorlopen. De hulp schiet tekort vanwege het ontbreken van passend, dat wil zeggen integraal en langdurig, aanbod.