Dyslexie

1. Wat is dyslexie?

Inleiding

Lezen en spellen zijn cruciale vaardigheden om te kunnen functioneren in onze samenleving. Ze vormen een belangrijke indicator voor iemands kwaliteit van leven. Leren lezen en spellen zijn dan ook belangrijke pijlers in het funderend onderwijs. Niet iedereen komt echter tot een functioneel lees- en spellingniveau. Schattingen geven aan dat ongeveer 10-15 % van de volwassen Nederlanders laaggeletterd is. Bij een subgroep hiervan is sprake van een heel specifieke en hardnekkige belemmering in de verwerving van vloeiende lees- en spellingvaardigheden, ondanks voldoende onderwijskansen. In deze gevallen wordt gesproken van dyslexie.

Dyslexie lijkt voor te komen in alle talen met een geschreven vorm, ongeacht de aard (alfabetisch en niet-alfabetisch) of de complexiteit van de orthografie (van transparant Fins tot complex Engels). De prevalentie van dyslexie bij jeugdigen wordt internationaal geschat op ongeveer 7%; de meeste schattingen liggen tussen 3% en 10%, afhankelijk van de gebruikte criteria om een dyslexiediagnose te stellen. Prevalentieschattingen van het vóórkomen in Nederland liggen ook binnen deze range. Epidemiologisch onderzoek laat zien dat dyslexie anderhalf tot drie keer zo vaak bij jongens dan bij meisjes voorkomt. In klinische populaties wordt een nóg duidelijker sekseverschil gezien: drie- tot zesmaal zoveel jongens als meisjes zouden dyslexie hebben. De redenen voor dit verschil in prevalentie zijn niet geheel duidelijk, maar een regelmatig genoemde verklaring is dat bij jongens de dyslexie vaker gepaard gaat met een comorbide externaliserende stoornis of symptomen, waardoor zij eerder opvallen en worden doorverwezen.

In de praktijk wordt een flinke toename van het aantal dyslexieverklaringen gezien van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs. Aan het einde van de basisschool heeft 7,5% van de leerlingen een dyslexieverklaring, terwijl in het voortgezet onderwijs uiteindelijk 14% een dyslexieverklaring bezit. Deze stijging is tegenintuïtief, aangezien het technisch lezen en de basisspelling aangeleerd worden tijdens de basisschoolperiode en het derhalve de verwachting is dat dyslexie zich in deze periode manifesteert. In hoofdstuk 2 Signalering en ondersteuning wordt aandacht besteed aan een late manifestatie van de lees- en/of spellingproblemen.

Er zijn verschillende verklaringen voor de stijging te geven. Een mogelijke verklaring voor de stijging is dat als jeugdigen niet voldoen aan de criteria voor dyslexiezorg vanuit de Jeugdwet voor Ernstige Dyslexie, school en ouders tijdens de basisschoolperiode niet de stap naar diagnostiek zetten. Sommige jeugdigen lopen door het onderwijs in meerdere talen en door het in toenemende mate verwerken van steeds langere teksten vast in het voortgezet onderwijs, waarna alsnog tot diagnosestelling wordt overgegaan. Voorts is op het voortgezet onderwijs de hardnekkigheid lastiger in kaart te brengen waardoor de achterstand op het gebied van lezen en spellen een prominente plek krijgt bij het stellen van de diagnose. Een andere mogelijke verklaring is dat een dyslexieverklaring door scholen, leerlingen en ouders als middel wordt gezien om voor aanpassingen in onderwijs en examinering in aanmerking te komen: waar een dyslexieverklaring in het basisonderwijs niet nodig is om recht te hebben op aanvullende faciliteiten, wordt dat in het voortgezet onderwijs wel gevraagd. Hoe dan ook strookt het percentage dyslexieverklaringen op het voortgezet onderwijs in Nederland niet met de internationale prevalentiecijfers van dyslexie in de populatie.

Dit hoofdstuk geeft antwoord op twee uitgangsvragen met betrekking tot de definitie van dyslexie, te weten: Wat is (de definitie van) dyslexie? En wat is – als specifieke vorm van dyslexie – (de definitie van) Ernstige Dyslexie (ED) zoals wordt gehanteerd binnen de dyslexiezorg vanuit de Jeugdwet? Vervolgens worden de overeenkomsten en verschillen tussen de definities, en de positie die ED daarbinnen inneemt, beschreven. Daarna volgt een beschrijving van achtereenvolgens de symptomen, de oorzaken, co-morbiditeit en alternatieve verklaringen.

Definities van dyslexie
Reageer!