Aanbeveling:
Samenwerking tussen jongerenwerk en onderwijs biedt mogelijkheden om veerkracht van jongeren tegen zorgwekkende radicalisering te versterken. Zet daarom in op randvoorwaarden en werkzame elementen van een effectieve samenwerking tussen onderwijs en jongerenwerk.
Jongerenwerkers, docenten en onderwijsondersteunend personeel op school kunnen allemaal directe invloed uitoefenen op het leven van jongeren. Jongerenwerkers weten daarbij vaak goed aan te sluiten bij de belevingswereld van jongeren. School is de plek waar jongeren veel zijn, maar de verhoudingen zijn er vaak hiërarchisch. Daarom liggen er veel kansen als school en jongerenwerk samenwerken.
Een samenwerking tussen school en jongerenwerk is het meest effectief als deze niet is gericht op het reageren op incidenten, maar op het creëren van een positief pedagogisch klimaat. Met als doel om de veerkracht bij opgroeiende jongeren te bevorderen en versterken. Want hoe meer jongeren weten terug te veren bij tegenslag, hoe groter hun weerbaarheid is. Dat betekent dat ze minder gevoelig zijn voor negatieve invloeden als zorgwekkende radicalisering en polarisatie.
Om de samenwerking tussen jongerenwerk en onderwijs te versterken, kunnen professionals gebruikmaken van het Stappenplan effectieve samenwerking jongerenwerk en onderwijs. Dit stappenplan bevat in elf stappen. Acht stappen gaan over het starten van de samenwerking, van initiatief nemen tot en met afspraken over het uitwisselen van signalen. Drie stappen gaan over het versterken van de samenwerking.
Het stappenplan kun je downloaden op de website van de Expertise-unit Sociale Stabiliteit.
Jongerenwerk op school biedt de mogelijkheid tot een samenhangend aanbod van activiteiten en functies die gericht zijn op de brede ontwikkeling van leerlingen (Sarti et al., 2019a). Leerlingen kunnen bij jongerenwerkers terecht voor bijvoorbeeld een praatje, laagdrempelig advies, ontspanning met schoolgenoten, individuele coaching, talentontwikkeling en verwijzing naar meer gespecialiseerde hulp. Op VO-scholen door het hele land hebben schoolpersoneel en jongerenwerkers de afgelopen jaren gewerkt aan het implementeren van het jongerenwerk op school. Beschikbaar onderzoek naar deze implementatie laat zien dat er over de gehele lijn sprake is van wederzijdse toenadering tussen de jongerenwerkers en het schoolpersoneel en dat de leerlingen de meerwaarde van het jongerenwerk zijn gaan ervaren. Eerder onderzoek toont drie randvoorwaarden voor samenwerking: structurele financiering, het creëren en behouden van draagvlak en facilitering van het jongerenwerk op school (Rijnders et al., 2021). Daarnaast zijn er vier werkzame elementen bekend uit eerder onderzoek: bekendheid, toegankelijkheid, afstemming en partnerschap (Rijnders et al., 2021). Veel samenwerkingspraktijken hebben ingezet op versterking van de werkzame elementen van jongerenwerk op school met als resultaat dat jongerenwerkers voor leerlingen en schoolpersoneel zichtbaarder zijn geworden in de scholen. Het onderzoek laat eveneens zien dat er tijd nodig is om een sterk partnerschap te creëren. Ook is het nodig dat binnen scholen een goed en volledig beeld is over de rollen en taken van het jongerenwerk en van de manier waarop jongerenwerkers meerwaarde hebben in de school.
De meeste samenwerkingspraktijken ervaren dat het jongerenwerk een bijdrage levert aan vroegsignalering op school. Jongerenwerkers slagen erin om in een vroegtijdig stadium belangrijke informatie te signaleren en samen met school hiermee aan de slag te gaan. De ervaring is dat jongerenwerk op school bijdraagt aan de ondersteuning en begeleiding van leerlingen. De ondervraagde leerlingen bevestigen dit beeld. Jongerenwerkers worden ingezet voor één-op-één gesprekken, individuele coaching en persoonlijke begeleiding van leerlingen. Het jongerenwerk op school kan ook schoolpersoneel helpen te ontlasten omdat het meer tijd kan maken voor persoonsvorming en socialisatie (Biesta, 2015). De samenwerking tussen professionals in en om de school is of nog niet? overal gerealiseerd. Hier ligt ruimte voor verbetering aangezien dit leerlingen nog meer ondersteunings- en groeikansen kan bieden (Sonneveld & Van Dijk, 2022).
Het stappenplan Effectieve samenwerking tussen jongerenwerk en onderwijs is opgesteld op basis van praktijk- en wetenschappelijk onderzoek (Rijnders en Manders, 2020). Het vormt een eindproduct van het project ‘Jongerenwerk en Onderwijs SAMEN’ (JOS), uitgevoerd door lectoraat Youth Spot – Jongerenwerk (HvA), JoU Utrecht (Jongerenwerk Utrecht) en de gemeente Utrecht. Informatie over de onderbouwing van het stappenplan staat in de publicatie ‘Tips voor het versterken van de samenwerking tussen jongerenwerk en voortgezet onderwijs’. Zie ook de webinformatie van het NJi over de samenwerking tussen onderwijs en jongerenwerk.