Radicale ideeën van jongeren passen bij de zoektocht naar een eigen identiteit, en hoeven niet zorgwekkend te zijn. Radicale ideeën kunnen zelfs nodig zijn om maatschappelijke veranderingen te realiseren. De focus van deze richtlijn ligt daarom niet op radicale ideeën, maar op ‘zorgwekkende radicalisering’ die kan leiden tot extremistisch geweld. In deze richtlijn wordt met de term radicalisering daarom ‘zorgwekkende radicalisering’ bedoeld, tenzij anders wordt aangegeven. Zorgwekkende radicalisering kan de ontwikkeling van een jongere negatief beïnvloeden. Een jongere kan er mentaal en sociaal onder lijden, niet meer meedoen in het dagelijkse leven, en/of vrienden of naasten verliezen. Ook kan een radicaliseringsproces waar geen aandacht voor is, of waar zorg ontbreekt, tot situaties leiden waarin de fysieke en psychische veiligheid van mensen in gevaar komt of waarin het vertrouwen in de samenleving ondermijnd wordt. Daarom is het voor de jongere in kwestie, ouders, het sociale netwerk en de samenleving in het algemeen belangrijk dat er tijdig en passend ingegrepen wordt. Jeugdprofessionals hebben daarin een belangrijke pedagogische taak. Zij hebben immers zicht op of contact met jongeren, en zij kunnen bijsturen als dat gewenst of nodig is.
Hoe zorgwekkende radicalisering er als fenomeen uitziet (zoals onderliggende ideologie en verschijningsvormen) verandert voortdurend (Dijkman, 2021). Wat vandaag een mogelijk signaal is voor radicalisering, kan morgen weer anders zijn. Radicalisering is dus een dynamisch fenomeen dat een dynamisch handelingsperspectief nodig heeft. Jeugdprofessionals moeten leren omgaan met de verandering en onzekerheid die bij radicalisering horen. Deze richtlijn gaat uit van de zienswijze dat contextgericht werken door jeugdprofessionals bijdraagt aan de sociale en maatschappelijke veerkracht van jongeren. Dat wil zeggen dat de richtlijn vooral gaat over het kunnen meebewegen met verandering van omstandigheden en onzekerheid, maar ook standvastig kunnen zijn wanneer dit nodig is. De richtlijn geeft bovendien ruimte voor maatwerk en professionele reflectie, en biedt daarvoor concrete handvatten. Op deze manier biedt de richtlijn verantwoorde en duurzame handelingsperspectieven voor jeugdprofessionals. Zo hebben zij een houvast in het werken met structurele dilemma’s en knelpunten bij zorgwekkende radicalisering.
De doelen van deze richtlijn zijn:
De richtlijn is bedoeld voor zowel professionals in de jeugdhulp en jeugdbescherming als andere jeugdprofessionals die te maken kunnen krijgen met zorgwekkende radicalisering bij jeugdigen. Zoals jongerenwerkers, professionals in het onderwijs, veiligheidsprofessionals, medewerkers van Bureau Halt, reclassering en politie.
Het hangt van de functie of taken van een jeugdprofessional af in hoeverre hij of zij zelf handelend kan/ moet optreden of juist doorverwijzen naar meer passende hulp. Voor de meeste jeugdprofessionals geldt dat zij niet hoeven te beschikken over specialistische kennis of kunde over radicalisering. Wel is van belang dat ze in staat zijn om een ‘niet pluis gevoel’ te ontwikkelen en mogelijke signalen in context te plaatsen, aangezien signalen kunnen duiden op andere problematieken dan radicalisering.
Eveneens biedt de richtlijn kennis en vaardigheden voor 1) het raadplegen/ doorverwijzen naar in radicalisering gespecialiseerde collega’s (zoals een aandachtsfunctionaris) binnen de eigen sector en 2) het weten hoe door te verwijzen naar passende hulp buiten de eigen sector.
De richtlijn biedt niet alleen handvatten en adviezen aan jeugdprofessionals, maar ook aan organisaties. Zij spelen een belangrijke rol in het faciliteren van jeugdprofessionals bij de preventie en aanpak van zorgwekkende radicalisering, zodat zij zo effectief mogelijk hun werk kunnen doen. En om te borgen dat kennis en netwerken benut en behouden blijven.
Op deze richtlijn zijn enkele basisteksten van toepassing die gelden voor alle richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming. Deze teksten zijn te vinden op www.richtlijnenjeugdhulp.nl.
Het gaat om de volgende onderwerpen:
Op deze website staat ook een algemene verantwoording van de werkwijze bij de ontwikkeling en herziening van de richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming.