In het besluitvormingsproces vormen analytische vaardigheden een cruciaal aspect. Jeugdprofessionals hebben deze vaardigheden nodig om systematisch de complexe problematiek van gezinnen vanuit verschillende invalshoeken in beeld te brengen. Met goede analytische vaardigheden kunnen jeugdprofessionals:
Het resultaat van een zorgvuldige analyse is een gefundeerde conclusie over wat er aan de hand is en wat nodig is om de situatie te verbeteren. Analytisch denken vraagt van jeugdprofessionals dat ze niets zonder meer als vanzelfsprekend aannemen, maar dat ze vragen stellen als:
Door dit soort vragen te stellen kunnen jeugdprofessionals de essentie van de problemen achterhalen en tot de kern van het probleem komen. Ook kunnen jeugdprofessionals op deze manier de problematiek van gezinnen vanuit verschillende gezichtspunten bekijken. Zo ontdekken zij patronen in het gezin op basis van ogenschijnlijk losstaande gegevens van verschillende informanten en kunnen ze verbanden leggen tussen verschillende aanwezige vragen en problemen (wat is de kern van de vraag of het probleem, welke factoren veroorzaken het of houden het in stand, welke risico’s en beschermende factoren zijn er).
Jeugdprofessionals moeten op een aantal momenten in het beslisproces de verzamelde informatie, conclusies, besluiten en de onderbouwing daarvan vastleggen. Belangrijk is daarbij ook vast te leggen hoe het besluit tot stand is gekomen, dat wil zeggen of het besluit gezamenlijk is genomen en of er consensus is over de te nemen stappen. Dit bevordert de inzichtelijkheid van het proces en maakt het overdraagbaar naar ouders, jeugdigen, directe collega’s en andere organisaties waarmee samengewerkt wordt. Jeugdprofessionals moeten dus in staat zijn om helder en voor iedereen begrijpelijk te kunnen rapporteren, waarbij ze onderscheid kunnen maken tussen feiten, meningen en belevingen, en tussen verzamelde informatie en eigen conclusies en besluiten. Goede schrijfvaardigheden zijn dan ook een aandachtspunt voor jeugdprofessionals. De Jeugdwet geeft ouders en jeugdigen de mogelijkheid tot inzage van hun dossier, het toevoegen van een verklaring van hun kant over daarin opgenomen stukken en vernietiging (van delen) van het dossier. In de beroepscodes van psychologen, orthopedagogen en sociaal werkers is eveneens opgenomen dat ouders en jeugdigen informatie uit hun dossier kunnen laten aanvullen, verbeteren of verwijderen.